اضطراب یکی از شایعترین مشکلات روانی در دنیای امروز است. بسیاری از افراد با نگرانیهای مداوم، تنش بدنی و افکار منفی دستوپنجه نرم میکنند. درمانهای رایج مثل رواندرمانی و دارودرمانی مؤثرند، اما همیشه کافی نیستند یا با عوارض جانبی همراهاند.
در سالهای اخیر، روشهای نوینی مثل نوروفیدبک مبتنی بر ذهنآگاهی توجه پژوهشگران و درمانگران را به خود جلب کردهاند. اما سؤال اصلی این است که آیا نوروفیدبک واقعاً میتواند اضطراب را کاهش دهد؟
گردآوری و ترجمه : دنیا نهضت – روانشناس
خلاصه مقاله : Efficacy Evaluation of Neurofeedback-Based Anxiety Relief
نوروفیدبک چیست؟
نوروفیدبک نوعی آموزش مغز است. در این روش
- فعالیت مغز با دستگاه EEG ثبت میشود
- اطلاعات بهصورت تصویر یا نمودار به فرد نشان داده میشود
- فرد یاد میگیرد با تنظیم حالت ذهنی خود، الگوی فعالیت مغز را تغییر دهد
به بیان سادهتر، مغز بازخورد لحظهای میگیرد و کمکم یاد میگیرد آرامتر و متعادلتر کار کند.
نقش ذهنآگاهی در نوروفیدبک
در این پژوهش، نوروفیدبک با تمرینهای ذهنآگاهی ترکیب شد. ذهنآگاهی یعنی
- توجه آگاهانه به لحظه حال
- تمرکز بر تنفس، بدن و تجربهی اکنون
- بدون قضاوت یا تلاش برای حذف افکار
هدف این است که فرد هنگام دیدن بازخورد مغزی، با کمک ذهنآگاهی وضعیت روانی خود را تنظیم کند.
این پژوهش دقیقاً چه کاری انجام داد؟
در این مطالعه
- ۳۴ نفر شرکت کردند (۱۷ نفر مبتلا به اختلال اضطرابی و ۱۷ فرد سالم)
- فعالیت مغز آنها در سه مرحله ثبت شد:
- حالت استراحت
- تمرین ذهنآگاهی همراه با نوروفیدبک
- بازگشت به حالت استراحت
پژوهشگران تغییرات امواج مغزی آلفا، تتا و گاما را بررسی کردند؛ امواجی که با آرامش، توجه و پردازش شناختی مرتبطاند.
نتایج پژوهش
۱. کاهش اضطراب بهصورت عینی
پس از تمرین ذهنآگاهی همراه با نوروفیدبک:
- فعالیت امواج آلفا، تتا و بهویژه گاما افزایش یافت
- این تغییرات در افراد مبتلا به اضطراب بسیار چشمگیرتر بود
افزایش این امواج معمولاً نشانهی آرامش بیشتر، تمرکز بالاتر، کاهش تنش روانی است.
۲. مغز افراد مضطرب واقعاً تغییر کرد
یکی از نکات مهم این پژوهش این بود که:
- تغییرات فقط در پرسشنامهها دیده نشد
- بلکه در سیگنالهای واقعی مغز هم ثبت شد
این یعنی نوروفیدبک میتواند یک ابزار عینی و قابل اندازهگیری برای کاهش اضطراب باشد، نه فقط یک احساس ذهنی.
۳. افراد سالم هم سود بردند اما کمتر
افراد بدون اضطراب شدید هم بعد از تمرین
- افزایش خفیف امواج آرامشبخش را نشان دادند
- که میتواند به بهبود خلق و تنظیم هیجانی کمک کند
اما اثر اصلی و قویتر، مربوط به افراد مبتلا به اضطراب بود.
این یافتهها چه کاربردی برای مراجعان دارد؟
اگر دچار اضطراب هستید
- نوروفیدبک میتواند در کنار رواندرمانی یک ابزار مکمل مؤثر باشد
- بدون دارو و غیرتهاجمی است
- به شما کمک میکند بدن و مغزتان را بهتر بشناسید
البته مهم است بدانید نوروفیدبک جایگزین درمان تخصصی نیست و بهترین نتیجه زمانی حاصل میشود که با درمان روانشناختی ترکیب شود
این پژوهش علمی نشان میدهد که نوروفیدبک مبتنی بر ذهنآگاهی میتواند الگوی فعالیت مغز را تغییر دهد و به کاهش اضطراب کمک کند. وقتی مغز یاد میگیرد آرامتر و متعادلتر کار کند، ذهن هم فرصت پیدا میکند از چرخهی نگرانی و تنش خارج شود.