اختلال بی‌خوابی چیست؟
بی‌خوابی یا Insomnia یکی از شایع‌ترین اختلالات خواب است که باعث می‌شود فرد نتواند خواب کافی یا باکیفیتی داشته باشد. مبتلایان به بی‌خوابی معمولاً از مشکلاتی مثل دیر خوابیدن، بیداری‌های مکرر در طول شب یا بیدار شدن زودهنگام رنج می‌برند. حتی اگر فرد ساعات زیادی در رختخواب باشد، ممکن است خواب او غیرنیروبخش باشد و صبح‌ها همچنان احساس خستگی کند.
تدوین و گردآوری : دنیا نهضت – رواشناس
طبق آمار، حدود یک‌سوم بزرگسالان در طول زندگی خود مشکلات خواب را تجربه می‌کنند و بین ۶ تا ۱۳ درصد دچار بی‌خوابی مزمن هستند. این اختلال نه تنها کیفیت خواب را کاهش می‌دهد، بلکه بر تمرکز، حافظه، خلق‌وخو و عملکرد روزانه نیز اثر منفی می‌گذارد.
علائم بی‌خوابی
علائم اختلال بی‌خوابی معمولاً شامل موارد زیر است:
- مشکل در شروع خواب (بیش از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد تا فرد بخوابد).
- بیداری‌های مکرر یا ناتوانی در بازگشت به خواب.
- بیدار شدن زودتر از زمان دلخواه.
- نارضایتی از کیفیت خواب و احساس خستگی در طول روز.
- اختلال در عملکرد شغلی، تحصیلی و روابط اجتماعی.
برای اینکه بی‌خوابی به عنوان یک اختلال مزمن تشخیص داده شود، این مشکلات باید حداقل سه بار در هفته و به مدت سه ماه ادامه داشته باشند.
انواع بی‌خوابی
بی‌خوابی می‌تواند در زمان‌های مختلف خواب رخ دهد:
- بی‌خوابی اولیه: مشکل در شروع خواب (شایع‌تر در جوانان).
- بی‌خوابی میانی: بیداری‌های مکرر شبانه یا مشکل در بازگشت به خواب (شایع در میانسالان).
- بی‌خوابی پایانی: بیدار شدن زودهنگام صبح و ناتوانی در ادامه خواب.
همچنین از نظر مدت زمان، بی‌خوابی به دو دسته تقسیم می‌شود:
- بی‌خوابی موقعیتی (حاد): چند روز یا چند هفته طول می‌کشد و معمولاً ناشی از استرس یا تغییرات محیطی است.
- بی‌خوابی مزمن: بیش از سه ماه ادامه دارد و اغلب به دلایل پیچیده‌تری مثل اضطراب یا افسردگی بروز می‌کند.
شیوع بی‌خوابی
تحقیقات نشان می‌دهند که:
- حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد بزرگسالان مشکلات خواب را تجربه می‌کنند.
- ۶ تا ۱۳ درصد جمعیت دچار بی‌خوابی مزمن هستند.
- زنان بیشتر از مردان به بی‌خوابی مبتلا می‌شوند (به‌ویژه در دوره‌هایی مانند یائسگی یا تولد اولین فرزند).
- سالمندان بیشتر در معرض بی‌خوابی قرار دارند، زیرا با افزایش سن کیفیت خواب کاهش می‌یابد.
پیامدهای بی‌خوابی
بی‌خوابی درمان‌نشده می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای به همراه داشته باشد:
- احساس خستگی و کاهش انرژی در طول روز.
- ضعف در تمرکز، حافظه و عملکرد شناختی.
- تحریک‌پذیری، اضطراب یا افسردگی.
- افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت و مشکلات جسمی.
بی‌خوابی تنها یک مشکل ساده خواب نیست؛ بلکه اختلالی جدی است که می‌تواند بر سلامت روانی و جسمی اثرگذار باشد. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، نقش مهمی در بهبود کیفیت خواب و زندگی ایفا می‌کند.